وصیت تملیکی و عهدی و تفاوت های آن ها
وصیت در لغت به چه معناست؟
وصیت تملیکی و عهدی : از لحاظ لغتی نظرات مختلفی درباره ریشه کلمه «وصیت» وجود دارد. برخی از این نظریه‌ها معتقد هستند که این کلمه ثلاثی‌مجرد است و افرادی دیگر اعتقاد دارند که این کلمه بصورت ثلاثی مزیدفیه است که در در باب‌های افعال و تفعیل است وعده ای اعتقاد دارند که این کلمه مصدر و اسم مصدراست. حتی این اختلاف نظر به منابع فقهی نیز رسیده است. برخی از کسانی که دستی در کار دارند هم در این م.ض.ع شک و به دنبال آن برخی از فقها مانند شهید ثانی در شرح لمعه و صاحب ریاض و سید محمدکاظم یزدی در کتاب عروه الوثقی همچنان به این موضوع شک و تردید دارند.
در عروه الوثقی آمده است: «و هی إما مصدر وصی یصی بمعنی الوصل حیث ان الموصی یصل تصرفه بعد الموت بتصرفه حال الحیات، و إما اسم بمعنی العهد من وصیّ یوصیّ توصیه او اوصی یوصی ایصاء».
بعضی از منبع های لغت، «وصیت» را جزو ثلاثی دانسته اند. و به معنای وصل میدانند ، که به تبعیت از این نظر برخی از فقیهان با توجه به این معنااین موضوعات را بررسی کرده اند.
دو نوع وصیت تملیکی و عهدی:
وصیت تملیکی
وصیت تملیکی به این معناست کسی کاملا یا نیمی از اموال خود را برای زمانی که فوت کرد به دیگری به طور کاملا مجانی تملیک کند. در این نوع از وصیت کردن ، شخص این امکان را دارد تا حدودی تکلیف اموال خود را تعیین کند. مانند دادن اموال خود برای ساختن مدرسه، دانشگاه، مکان ورزشی و مسجد.
شخصی که وصیت کردن توسط او انجام میشود موصی؛ وکسی که وصیت به نفع او شده است، موصی‌له و به مورد وصیت، موصی‌به میگویند.
محقق شدن وصیت تملیکی، تملیک با قبول موصی‌له پس از فوت موصی میباشد، پس قبول آن قبل از فوت موصی موثر نیست. موصی می‌تواند از وصیت خود رجوع کند؛ حتی اگر موصی‌له، موصی‌به را قبض کرده باشد. قبول و رد وصیت بعد از فوت فرد فوت شده معتبر است ولی شرط آن نسبت به موصی‌له بودن است، به این منظور که اگر موصی‌له قبل از فوت موصی، مورد وصیت را قبول نکند ، بعد از فوت آن فرد می‌تواند آن را قبول کند و اگر بعد از فوت موصی آن را قبول و قبض کرد، دیگر نمی‌تواند آن را رد کند. با قبول قبل از فوت موصی، قبول ثانوی بعد از فوت ضرورت ندارد.
وصیت برای امور عام‌المنفعه چیست؟
اگر وصیت برای امور عام‌المنفعه مثل وصیت کردن به افراد فقیر و تنگ دست باشد، قبول وصیت از طرف آن‌ها شرط نیست، همچنین در صورت وصیت بر فرد صغیر و مجنون، رد و قبول وصیت بر عهده ولی او خواهد بود.
نکته ای ک بسیار قابل توجه است این است که تا زمانی که موصی‌له وصیت را قبول نکرده باشد و در مورد آن دچار شک شده باشد، ورثه فرد فوت شده نمی‌توانند اموال وی شریک باشند. زمانی که تصمیم موصی‌له طولانی و باعث ضرر و زیان بر اموال وراث میشود، حاکم موصی‌له را برای تعجیل تصمیم فرا می‌خواند تا هرچه سریع‌تر قبول یا رد خود را اعلام کند.
وصیت عهدی
وصیت عهدی یعنی اینکه فردی یک یا چند نفر را برای انجام کارهایی مأمور کند. مثل اینکه شخصی را وصی کند تا بعد از مرگش، بدهی‌های او را بپردازد.کسی را که به خاطر وصیت، به عنوان ولی بر صغیر یا بر کارهای دیگر انتخاب شده است در موضوع وصیت عهدی ، وصی میگویند.
در وصیت عهدی، فردی که وصیت میکند یکسری افراد را برای اداره بخشی ازمال و اموال خود و همچنین سرپرستی فرزندان خود بعد از از مرگ تعیین میکند و مسئولیت امور را به آن‌ها می‌سپارد. این درصورتی است که در وصیت تملیکی، شخص بخشی از اموال خود را پس از مرگ به فرد یا افرادی تملیک میکند که این فرد یا افراد می‌توانند یا فردی آشنا یا غریبه باشد.
تفاوت وصیت تملیکی و عهدی در چیست؟
اختلاف زیادی بر سر ماهیت وصیت تملیکی است، بعضی ها آن را عقد میدانند و عده‌ای آن را در گروه ایقاعات قرار می‌دهند. اما وصیت عهدی بدون شک ایقاع است.
*این نکته لازم به ذکر است که ؛ علاوه بر اینکه وصیت معلق است بر فوت و قابل رجوع بودن آن، وصیت مجانی است و نمی‌توان در آن شرط عوض کرد و آن را به صورت معامله در آورد.
وصیت نسبت به چه مقدار از اموال درست و صحیح است؟
ارث و میراث یکی از راه‌های حلال مالکیت است.حق و حقوق ورثه از نظر قانون و اسلام از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است و به همین علت است که سعی شده راه‌های سلب این حق تا جایی که امکان دارد ، وصیت به تمام اموال چیزیست که ممکن است ورثه را از حقشان محروم کند. به همین دلیل در ماده ۸۴۳ قانون مدنی این موضوع یاد شده که «وصیت به زیاده بر ثلثِ ترکه نافذ نیست، مگر به اجازه وراث و اگر بعض از ورثه اجازه کند، فقط نسبت به سهم او نافذ است». مقصود ازثلثِ ترکه در این ماده ، ر یک سومِ اموالی است که در زمانِ فوت فرد فوت شده به او تعلق دارد.
در ماده عبارت «نافذ نیست» بکار برده شده . عدم نفوذ در حقوق یعنی اینکه امر حقوقی به طور کامل محقق نشده است، اما اشتباه هم نیست. و نیاز به یک ویژگی دارد که آن را کامل کند تا به طور کامل محقق شود. ممکن است فرد فوت شده مال مشخصی را به عنوان مورد وصیت قرار داده باشد. در این حالت قیمت آن مال محاسبه میشود و اگر قیمت آن بیش از یک سوم ترکه‌میت باشد، به میزان یک سوم از قیمت متعلق به طرف وصیت (موصی) و بقیه متعلق به ورثه است.
