داوری و انواع آن همراه با توضیحات

گاهی اوقات برای انتخاب مرجعی برای داوری می‌توان از رضایت و توافق طرفین استفاده کرد، که در این صورت، داوری، اختیاری است. همچنین قبل از بروز اختلاف و یا بعد از آن می‌توان از این نوع داوری استفاده کرد.

هنگامی که قراردادی بسته می‌شود، طرفین می‌توانند قبل از بروز دعوا یا اختلاف، احتمال آن را داده و برای رسیدگی به آن، در انتخاب مرجع، توافق کنند.

بنابراین طرفین هر دعوا علاوه بر اینکه می‌توانند به مراجع دادگستری مراجعه کنند، همچنین می‌توانند داوری را به طور مستقل یا شرط ضمن عقد انتخاب کنند و به عنوان مرجع حل و فصل اختلافات خود، در صورت بروز هر گونه اختلاف به آن رجوع کنند.

اگر قبل از بروز دعوا یا اختلافات احتمالی، داوری انتخاب نشده باشد، در سایر مواردی که مرجعی برای رسیدگی به اختلافات احتمالی در آینده، از جانب طرفین تعیین نشده است، طرفین می‌توانند بعد از بروز دعوا یا اختلاف، شخصی را به عنوان مرجع داوری انتخاب کنند.

باید به این نکته توجه داشت که حتی بعد از اینکه برای دعوا یا اختلاف به دادگاه مراجعه کردید و یا قبل از اینکه دادگاه رای خود را صادر کند، می‌توانید برای داوری به مرجع انتخابی خود مراجعه کنید.

موضوع دیگری که باید به آن توجه کرد این است که، در داوری اختیاری، احراز رضایت هر دو طرفین لازم و اجباری است. زیرا شرط انتخاب این نوع رسیدگی، توافق و رضایت طرفین است و نباید نظر یکی بر دیگری تحمیل شود. زیرا در این صورت رای داور کلا ارزش و اعتباری نخواهد داشت. بر این اساس داور باید قبل از هر اقدامی توافق و رضایت دو طرف را نسبت به داوری و صلاحیت خود جلب کند.

بنابراین با توجه به مطالب فوق می‌توان گفت که در داوری اختیاری، صلاحیت داور کاملا اختیاری است و از با خواست و اراده طرفین دعوا ایجاد می‌شود.

داوری اجباری:

گاهی اوقات، دادگاه باید طرفین اختلاف یا دعوا را به داوری ارجاع دهد. که در این صورت داوری اجباری است. و در این موارد نمی‌توان بدون در نظر گرفتن رای داور، رای صادر کرد.

موارد داوری اجباری:

داوری اجباری نیز به دو نوع تقسیم می‌شود.

گاهی اوقات شرط داوری در قرارداد، اجباری است و بسته به الحاقی بودن قرارداد، حتما باید برای حل اختلافات به داوری مراجعه کرد و حالت اجباری دارد.

ولی گاهی اوقات نیز بدون اینکه قرارداد یا شرط داوری در کار باشد، قانون‌گذار، حل اختلافات پیش آمده را به عهده داوری می‌گذارد. بنابراین داوری اجباری به دو نوع اجباری قراردادی و اجباری غیرقراردادی تقسیم می‌شود.

داوری اجباری را می‌توان به گونه دیگری تقسیم بندی کرد:

داوری اجباری مطلق

که در این داوری، دادگاه باید طرفین دعوا و اختلاف را به داوری ارجاع دهد.

داوری اجباری نسبی:

که در این داوری، دادگاه باید دعوای مذکور را به داوری ارجاع دهد. به عنوان مثال برای داوری اجباری در قوانین ایران می‌توان به دعوای طلاق اشاره کرد.

مطابق آیین‌نامه مربوط به داوری در طلاق

مطابق آیین‌نامه مربوط به داوری در طلاق نسبت به درخواست‌های طلاق که از طرف زوجین یا یکی از آنها در دادگاه خانواده یا قائم مقام آن تسلیم می شود، چنانچه اختلاف از طریق دادگاه حل و فصل نشود، رسیدگی به موضوع با صدور قرار، به داوری ارجاع می گردد.

زمانی که از طرف دادگاه قرار ارجاع صادر شد، هر یک از طرفین باید به ظرف مدت بیست روز از زمان ابلاغ، یکی از اقارب خود را به عنوان داور به دادگاه معرفی کند.

این شخص باید شرایط مقرر در آیین نامه را داشته باشد. اگر در بین اقارب خود فردی واجد شرایط پیدا نشد که بتواند داوری کند و یا اینکه نتواند داوری را معرفی کند، دادگاه از بین افرادی که واجد شرایط هستند، شخصی یا اشخاصی را به عنوان داور یا داوران انتخاب می‌کند.

انتخاب داور به قید قرعه به صورت اختیاری است یا اجباری؟

باید گفت برخی اعتقاد دارند زمانی که دادگاه به قید قرعه داور را انتخاب می‌کند، در این صورت داوری نه از نوع اجباری است و نه از نوع اختیاری، بلکه یک روش جدید برای انتخاب داور است که به ان داوری مستقل می‌گویند.

ولی شاید به نظر برسد که تعیین داور به قید قرعه نوعی داوری اختیاری است. زیرا مرجع داوری از جانب طرفین انتخاب شده است.

دادگاه فقط زمانی که طرفین برای داوری توافق کرده‌اند و یکی از آن‌ها داوری را انتخاب و معرفی نکرده باشد، می‌تواند برای انتخاب داور، دخالت کند.

باید گفت داوری در تجارت بین الملل نسبت به داوری در حقوق داخلی طرفداران بیشتری دارد. معمولا تجار بین المللی بیشتر تمایل دارند که اختلافات بین خودشان را به صورت غیررسمی ولی بر اساس قوانین حقوقی و بایدهایی که داوری برای حل و فصل لازم میداند اجرا کنند. به همین دلیل است که تجارت بین المللی و داوری بین المللی افزایش یافته است.