در این مقاله به مفهوم هتک حرمت و موارد مرتبط با آن توضیح داده می شود. با ما تا انتها همراه باشید:
مفهوم هتک حرمت
در ادبيات راجع به هتک حرمت ،حرمت اشخاص به دو گونه تقسيم مي شود :
- گاهي منظور از حرمت احترامي است كه يك شخص به صرف انسان بودن از آن برخوردار است كه جنبه شخصي و ذاتي دارد و معمولا به (آبرو) تعبير ميشود كه عمدتا جنبه معنوي دارد و تنها اشخاص حقيقي ميتوانند از آن برخوردار باشند.
- گاهي نيز منظور از حرمت،اعتبار و شهرت و احترامي است كه شخص در اجتماع و در نتيجه فعاليت به دست مي آورد،اين حرمت كه جنبه انتسابي دارد به (اعتبار) يا (شهرت) تعبير ميشود كه عمدتا جنبه مالي دارند و در حكم كالا محسوب ميشود و اشخاص حقوقي نيز ميتوانند واجد آن باشند.
باتوجه به توضيحات فوق: منظور از هتك حرمت ، هرعمل يا بياني است كه به آبرو يا اعتبار يك شخص لطمه وارد كند، به تعبير مجلس شوراي اسلامي ،اهانت و توهين عبارت است از به كاربردن الفاظ يا ارتكاب عملي كه با لحاظ عرفيات جامعه و بادرنظر گرفتن شرايط زماني و مكاني و موقعيت اشخاص موجب تحقير آنان شود،توهين ، افترا ،نشر اكاذيب، قذف و هجو از مهمترين مصاديق هتك حرمت هستند.
بیشتر بخوانید :مجازات توهین وافترا در مشهد
حمايت از حرمت انسان در حقوق انسان
در منابع حقوق اسلامي از حرمت انسان قوياً حمايت شده است،قرآن كريم در آيات متعددي بر حرمت ذاتي انسان و ممنوع بودن بدگويي و اهانت از سوي انسان به صراحت بيان ميكند.
مقوله های هتک حرمت
هتك حرمت را به لحاظ مختلف ميتوان طبقه بندي كرد :
- به لحاظ طرف،ميتوان آن را به هتك حرمت افراد عادي،كاركنان و مقامات دولت،اشخاص حقوقي،مقدسات مذهبي،اموات و گروه ها دسته بندي كرد.
- از لحاظ ديگر ميتوان آن را به مدني و كيفري دسته بندي كرد.
- از نظر كيفيت ارتكاب ميتوان آن را به صريح و ضمني تقسيم كرد
- سرانجام ميتوان آن را به توهين،افترا،نشر اكاذيب و هجو دسته بندي كرد
بیشتر بخوانید :شهادت خویشاوندان
به اعتبار طرف اهانت
*هتك حرمت كاركنان و مقامات دولتي :در حقوق ايران ،به موجب مواد قانون مطبوعات و قانون مجازات اسلامي ،توهين به كاركنان و مقامات دولتي از عوامل تشديد مجازات است. طبق ماده ٢٧ قانون مطبوعات،در صورت اهانت يك نشريه به رهبر ايران،پروانه آن نشريه لغو و مدير مسئول و نويسنده مطلب مجازات خواهد شد.
رسيدگي به اين جرم، تابع شكايت مدعي خصوصي نيست، همچنين ماده ٦٠٩ قانون مجازات اسلامي نيز در مقام حمايت كيفري بيشتر كاركنان و مقامات دولت،توهين به اينان را چنانچه در حين انجام وظيفه يا به اعتبار سمت آنها صورت گيرد مستوجب مجازات مشدد دانسته است.
*هتك حرمت اشخاص حقوقي در فرانسه و بلژيك و به تقليد از حقوق فرانسه در ايران، اقامه دعواي هتك حرمت از سوي دادگاه هاي اجرايي و اشخاص حقوقي حقوق خصوصي،شناسايي شده است. كه البته اين امر در حقوق ايران در خصوص اقامه دعواي افترا، محل تأمل است.زيرا در كشور ما، مسئوليت كيفري اشخاص حقوقي شناسايي نشده و شخص حقوقي نميتواند مرتكب جرم شود مگر توسط افراد هيئت مديره يا شخص مدير عامل كه مسئوليت اداره مؤسسه يا شركت حقوقي را برعهده دارند كه در اين صورت نيز شخص يا افراد مباشر مسئوليت كيفري خواهند داشت و شخص حقوقي چنان كه گفته شد باتوجه به ماده ٦٩٧ قانون مجازات اسلامي نميتواند مورد اتهام قرارگيرد و بالطبع نميتواند به عنوان مفتري از كسي شكايت كند ولي در خصوص نشر اكاذيب موضوع ماده ٦٩٨ ميتواند شاكي باشد.
بیشتر بخوانید :نامزدی و خسارات ناشی از برهم زدن آن
اهانت به مقدسات
در كشور ما قانون مجازات اسلامي يا هريك از انبيا(ع) يا ائمه طاهرين(ع) ياحضرت صديقه طاهره (ع) اهانت نمايد، اگر مشمول حكم ساب النبي باشد، اعدام ميشود و درغير اين صورت به حبس از يك تا پنج سال محكوم خواهد شد.
ماده ٢٦ قانون مطبوعات نيز بيان ميدارد :
هركس به وسيله مطبوعات به دين مبين اسلام و مقدسات آن اهانت كند، در صورتي كه كه به ارتداد منجر شود حكم ارتداد در حق وي صادر و اجرا و اگر به ارتداد نينجامد طبق نظر حاكم شرع بر اساس قانون تعذيرات با وي رفتار خواهد شد.
منظور از مقدسات امور مطهر و پاك است كه شارع مقدس احترام آن ها را واجب دانسته است پس اهانت ب آنها به معناي تضعيف و تحقير اموري است كه دين اسلام آنها را مقدس دانسته است . اين مقدسات ، طبق نظر مشهور فقها عبارتند از: پيامبر اكرم (ص)، منسوبين به پيامبر اكرم(ص) ، ائمه معصومين (ع) ، انبياي عظام(ع)، اشيا و اماكن مقدس
هتك حرمت اموات :
اگر اهانت به يك مرده ، اهانت به بازماندگان وي باشد آنها ميتوانند دعواي هتك حركت اقامه كنند، بنابراين اهانت ب مردگان نه بع اعتبار توهين به خودِ آنها بلكه اعتبار توهين به بازماندگان قابل تعقيب شناخته مي شود.
بیشتر بخوانید :وکیل رابطه نامشروع در مشھد
هتك حرمت گروه ها
در نظام حقوقي ايران،توهين به اقليت هاي مذهبي و نژادي در ماده ٢٦ لايحه قانوني مطبوعات ١٣٣١ و ماده ٢٣ لايحه قانوني مطبوعات ١٣٣٤ پيش بيني شده بود اما لايحه قانوني مطبوعات ١٣٥٨ به اين مقوله از هتك خرمت تصريحي نشده و اكنون نيز قانون مطبوعات حكم خاصي درباره هتك حرمت گروهي ندارد
به لحاظ مدني و كيفری بودن:
هتك حرمت ممكن است جنبه مدني يا كيفري داشته باشد.دعواي هتك حرمت مدني با هدف مطالبه خسارات مادي يا معنوي و غالبا در دادگاه هاي مدني(حقوقي) اقامه ميشود و هتك حرمت كيفري با هدف مجازات مرتكب رفتار يا بيان هتك اميز و در دادگاه هاي كيفري اقامه مي شود.
در ذيل به طور مختصر به تفاوت هاي هتک حرمت كيفري و مدني ميپردازيم:
- تحقق هتك حرمت كيفري منوط به خطاي كيفري است ،ولي هتك حرمت مدني بدون وجود سوء نيت نيز قابل تحقق است ،اثبات فقدان عمد يااثبات صحت انتساب ممكن است مسئوليت كيفري را منتفي كند اما لزوما به نفي مسئوليت مدني منجر نخواهد شد
- هتك حرمت مدني در مورد اشخاص حقيقي و حقوقي قابل تحقق است ، اما تحقق هتك حرمت كيفري در مورد اشخاص حقوقي ، مورد انتقاد است.
- هتك حرمت به مقدسات مذهبي صرفا جنبه كيفري دارد و هتك حرمت مدني در مورد مقدسات منتفي است.
- اهانت به اموات صرفا جنبه كيفري دارد.
بیشتر بخوانید :شیوه‌های تنظیم و جهات صحت وصیت در مشهد
به لحاظ صريح يا ضمنی بودن
گاهي معناي مطالب و اظهارات منتشر شده روشن و واضح است كه هرخواننده ايي متوجه توهین اميز بودن آن ميشود كه به آن هتك حرمت صريح ميگويند كه ميتواند حرف ويا رفتار خاصي كه در جامعه و عرف توهين محسوب شود.گاهي بيان به گونه ايي است كه فقط برخي از افراد متوجه توهين آميز بودن آن ميشوند و به عبارتي حالت كنايه گونه دارد و فقط افرادي كه به آن مطلع هستند متوجه توهين ميشوند كه به اين نوع از هتك حرمت ، هتك حرمت ضمني يا تلويحي يا استنباطي نام دارد.
در كشور ما مجلس شوراي اسلامي در پاسخ به يك استفسار قانوني، صريح بودن را از شرط تحقق هتك حرمت شناخته است.
