یکی از تکالیف والدین مراقبت و حضانت از فرزندان می باشد که این نگهداری و حضانت هم شامل رشد و تربیت فکری و معنوی فرزندان می باشد و هم تامین مخارج زندگی آن‌ها را در بر می‌گیرد که در اصطلاح حقوقی به آن نفقه گفته می شود.
در این نوشتار ضمن بررسی دقیق تعریف نفقه فرزندان، شرایط مطالبه آن و ضمانت اجرای عدم پرداخت نفقه مورد بررسی قرار خواهد گرفت و در انتها یک نمونه دادخواست الزام به پرداخت نفقه فرزند آورده می‌شود.
نفقه مشتق کلمه انفاق و به معنی چیزی است که از درهم و دینار و مانند آن انفاق می شود. در اصطلاح حقوقی نفقه ناظر بر احتیاجات و نیازهای ضروری یک زندگی است.
بیشتر بخوانید :ازدواج فرزند خوانده با سرپرست مشروط می‌شود
ماده ۱۲۰۴ قانون مدنی مقرر می‌دارد:
« نفقه اقارب عبارت است از مسکن و البسه و غذا و اثاث البیت به قدر حاجت باید در نظر گرفته درجه استطاعت منفق».
بنابراین غذا، پوشاک و درمان و مسکن و اثاث البیت ازجمله مواردی می باشد که شخصی که ملزم به دادن نفقه است باید تهیه کند. البته توجه به این نکته لازم است که در این‌جا منظور خرید مسکن نیست و صرف تهیه مسکن و اجاره کردن آن کفایت می‌کند.
ماهیت نفقه فرزند یک تکلیف قانونی می باشد ماده ۱۱۹۹ قانون مدنی مقرر می‌دارد نفقه فرزندان در درجه اول برعهده پدر است در صورتی که پدر در قید حیات نباشد یا این که توانایی مالی برای دادن نفقه نداشته باشد بر عهده پدربزرگ پدری است.
اما اگر پدربزرگ هم در قید حیات نباشد یا توانایی مالی برای پرداخت نداشته باشد به عهده مادر است و اگر مادر هم زنده نباشد یا توانایی مالی برای پرداخت نفقه را نداشته باشد بر عهده پدربزرگ و مادربزرگ مادری و مادربزرگ پدری است.
بیشتر بخوانید :راه اندازی مرکز مهر خانواده برای ملاقات والدین با فرزندان طلاق
چه کسی دادخواست نفقه فرزند را می دهد؟
شایان ذکر است یکی از شرایط قانونی برای نفقه فرزند نیازمند بودن آن ها و شرط دیگر تمکن مالی پدر یا شخص انفاق کننده است در صورتی که فرزند به سن رشد نرسیده باشد یعنی قبل از هجده سالگی کسی که نگهداری کودک بر عهده اوست می‌تواند برای مطالبه نفقه اقدام کند البته درصورتی که فرزند حکم رشد گرفته باشد حتی قبل از هجده سالگی هم می تواند شخصاً برای مطالبه نفقه دادخواست بدهد.
نفقه دختر و پسر تا په زمانی پرداخته می شود؟
همچنین نفقه دختر تا زمانی که مجرد باشد و درآمدی نداشته باشد و نفقه پسر تا هجده سالگی قابل مطالبه است و بعد از هجده سالگی درصورتی که شغل و درآمدی نداشته باشد و مشغول تحصیل باشد تا سن بیست و پنج سالگی برعهده پدر است توجه به این نکته ضروری است که فرزند تنها می تواند نفقه آینده را مطالبه کند و نفقه گذشته به هیچ وجه قابل مطالبه نیست.
بیشتر بخوانید :الزام خوانده (زوج) به تحویل گرفتن فرزندان مشترک
ضمانت اجرای عدم پرداخت نفقه فرزند
درصورتی‌که پدر یا شخصی که مکلف به پرداخت نفقه است با وجود توانایی مالی از پرداخت نفقه شخص مستحق نفقه استنکاف کند به شش ماه تا دو سال حبس محکوم می شود.
ماده ۵۳ قانون حمایت خانواده مقرر می‌دارد هرکس با داششتن استطاعت مالی نفقه را پرداخت نفقه اش از پرداخت نفقه اشخاص واجب النفقه مانند فرزندان خودداری کند به حبس درجه شش محکوم می شود تعقیب کیفری منوط به شکایت شاکی خصوصی است و در صورت گذشته وی در هر زمان تعقیب جزایی یا اجرای مجازات متوقف می‌شود.
بیشتر بخوانید :وکیل حضانت فرزند ، کودک و طفل در مشهد
رویه عملی مطالبه نفقه فرزندان
برای مطالبه نفقه فرزند در صورتی که فرزند به سن رشد نرسیده باشد کسی که وظیفه نگهداری وی را برعهده دارد و بعد از رسیدن به سن ۱۸ سالگی و یا حتی قبل از آن و با اخذ حکم رشد می‌تواند از طریق دفتر خدمات قضایی برای مطالبه نفقه اقدام نمایند دادگاه صالح برای رسیدگی این موضوع دادگاه خانواده محل اقامت شخصی است که ملزم به دادن نفقه است غالباً پدر می باشد.
