شکایت کیفری ترک انفاق :
یکی از ضمانت اجرای کیفری نفقه تحت عنوان جرم ترک انفاق مطرح می گردد در زمانی که پدر از پرداخت نفقه فرزند امتناع نماید جرم ترک انفاق تحقق پیدا می کند که شرایطی برای تحقق این جرم وجود دارد اینکه پدر باید استطاعت مالی خوبی داشته باشد و فرزند از شرایط مالی مناسب برخوردار نبوده و نتواند با اشتغال به شغلی هزینه های زندگی خود را تأمین کند.
در صورت وجود این شرط کسی از پرداخت نفقه اشخاص واجب النفقه امتناع نمایدمطابق ماده ۵۳ قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱ به حبس تعزیری درجه ۶ ( حبس بیش از ۶ ماه تا ۱ سال ) محکوم خواهد شد. ماده ۵۳ قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱ ” هر کس با داشتن استطاعت مالی، نفقه زن را در صورت تمکین به او ندهد یا از تادیه سایر اشخاص واجب النفقه امتناع کند به حبس تعزیری درجه ۶ محکوم خواهد شد تعقیب کیفری منوط به شکایت شاکی خصوصی است و در صورت گذشت وی از شکایت در هر زمان تعقیب جزائی یا اجرای مجازات موقوف می شود”.
آیا هزینه تحصیل هم جزء نفقه محسوب می شود؟
قانون در این خصوص ساکت است ولی به نظر می رسد هزینه تحصیل تا مقطعی که تحصیل فرزندان اجباری است جزءنفقه محسوب می شود اما اگر فرزندی بخواهد در دانشگاه تحصیل کند اجباری برای پدر و مادر او برای پرداخت هزینه تحصیل نیست.
بر طبق ماده ۱۱۹۹ قانون مدنی نفقه فرزند بر عهده پدر است و بعد از فوت پدر یا عدم توانایی مالی او بر عهده جد پدری است اما اگر نه پدر و نه جد پدری تمکن مالی نداشته باشند نفقه بر عهده مادر خواهد بود.
ماده ۱۱۹۹ قانون مدنی: «نفقه اولاد برعهده پدر است پس از فوت پدر یا عدم قدرت او به انفاق به عهده اجداد پدری است با رعایت الاقرب فالاقرب درصورت نبودن پدر و اجداد پدری و یا عدم قدرت آنها نفقه برعهده مادراست . هرگاه مادر هم زنده و یا قادر به انفاق نباشد با رعایت الاقرب فالاقرب به عهده اجداد و جدات مادری وجدات پدری واجب النفقه است و اگر چند نفراز اجداد و جدات مزبور از حیث درجه اقربیت مساوی باشند نفقه را باید به حصه متساوی تادیه کنند.»
در تعیین میزان نفقه فرزند مشترک معمولا دادگاه های خانواده موضوع را به کارشناس ارجاع می دهند و کارشناس با تماس با والدین طفل و پرسیدن سوال های در خصوص شرایط زوجین و فرزند مشترک و وضع مالی پدر، میزان نفقه مورد نیاز فرزند را مشخص می کند که این میزان برای همه یکسان نیست. بدیهی است زندگی در شهر، روستا، شهرهای بزرگ و کوچک ، سطح تحصیلات، شغل و محل زندگی زوجین در میزان نفقه تاثیرگذار است. شخصی که تمکن مالی کافی دارد باید لباس، غذا، مسکن و سایر خدمات مورد نیاز نفقه را متناسب با وضعیت مالی خود تهیه کند.
بر خلاف زوجه که می تواند نفقه معوقه خود را در صورت استحقاق و پرداخت نکردن از زوج دریافت کند در نفقه فرزند، نفقه گذشته قابل مطالبه نیست و صرفا پرداخت نفقه ناظر به آینده خواهد بود.
پرداخت نفقه تا چه سنی می بایستی ادامه پیدا کند؟
در این مورد نیز قانون ساکت است ولی جواب این است که بر طبق ماده ۱۱۹۷ قانون مدنی کسی مستحق نفقه است که ندار بوده و نتواند به وسیله اشتغال به شغلی وسایل معیشت خود را فراهم سازد و این ملاک تصمیم گیری قضات در این خصوص است. با توجه به عرف، فرزندان پسر پس از ۱۸ سالگی، و اتمام دوره خدمت سربازی اگر توانایی کار داشته باشند، مستحق دریافت نفقه نمی باشند ولی در مورد فرزندان دختر رویه بر این است که اگر آن دختر مشغول به شغلی نباشد پرداخت نفقه او تا زمان ازدواج بر عهده پدر و با شرایط گفته شده بر عهده جد پدری و یا مادر است.
اما نپرداختن نفقه فرزند در صورت تمکن مالی جرم نیز محسوب می شود. بر طبق ماده ۵۳ قانون حمایت خانواده مجازات نپرداختن نفقه افراد واجب النفقه مثل فرزند حبس تعزیری درجه شش می باشد. (۶ ماه تا ۲ سال حبس)
حتی نپرداختن نفقه فرزندان ناشی از تلقیح مصنوعی و یا کودکان تحت سرپرستی هم مشمول مجازات این ماده است.
