هرگاه عنوان استفاده از سند مجعول توسط هر فردی شنیده میشود، بی تردید متوجه است که این موضوع یک جرم مشخص است اما شاید سوالات دیگری هم در این زمینه برای او پیش بیاید. مثلا اینکه : عناصر تشکیل دهنده استفاده از سند مجعول کدام است ؟
استفاده از سند مجعول
یکی از جرایم شایعی که در حال حاضر بسیار شیوع دارد جرم استفاده از سند مجعول می باشد. گاهی فردی سند یا نوشته ای را شخصا تغییر می دهد و به عبارت دیگر جعل می نماید. که به چنین فردی جاعل گفته می شود.
اما گاهی از سند مجعولی که فرد دیگری جعل نموده است با علم به جعلی بودن استفاده می نماید و البته گاهی نیز فاعل هر دو عمل یکی است و فرد جاعل جهت نیاز شخصی خود به جعل می پردازد و از آن استفاده می نماید. که در این صورت جاعل و استفاده کننده یک نفر می باشد اما از نظر قانون گذار هر دو این اعمال جرم می باشند. چراکه عناصر تشکیل دهنده آن ها نیز متفاوت می باشد.
عناصر تشکیل دهنده استفاده از سند مجعول
- عنصر قانونی
- عنصر معنوی
- عنصر مادی
عنصر قانونی استفاده از سند مجعول
عنصر قانونی بدین معناست که قانون گذار جرمی را مورد جرم انگاری قرار دهد و در قانون مجازات اسلامی برای آن مجازات لحاظ نماید. قانون گذار مواد۵۲۴ تا ۵۴۲ قانون مجازات اسلامی را به عنصر قانونی جرم جعل اختصاص داده است.
مواد مذکور هر کدام به مصادیق جرم جعل و استفاده از سند مجعول میپردازند که جهت جلوگیری از اطاله کلام از ذکر هر ماده به صورت جداگانه پرهیز می گردد. مواد مذکور نشان دهنده این موضوع است که قانون گذار این اعمال را جرم می داند و برای آن ها ضمانت اجرا در نظر گرفته است.
عنصر معنوی استفاده از سند مجعول
عنصر معنوی به معنای قصد و اراده باطنی افراد در انجام عمل مجرمانه می باشد. چنانچه افرادی با علم به جعلی بودن اسناد و مدارکی از آنها استفاده نمایند بدین معناست که قصد و نیت مجرمانه در انجام این عمل را دارا بوده اند.
اما چنانچه مرتکب ملتفت نباشد سندی که استفاده می نماید سند مجعول است ، جرم استفاده از سند مجعول به جهت عدم سوء نیت برای وی شکل نمی گیرد.
عنصر مادی استفاده از سند مجعول
عنصر مادی به معنای عملی است که افراد در استفاده از سند مجعول مرتکب می گردند.
در جرم استفاده از سند مجعول ارتکاب اعمالی همچون به کاربردن، تسلیم کردن، ارائه کردن، به انتشار گذاشتن، استعمال کردن، واگذار نمودن، مبادله کردن و…. عناصر مادی جرم جعل را تشکیل می دهند، که با توجه به جعلی که انجام می گیرید هر کدام از این رفتارها ممکن است صورت گیرد.
در صورتی که عناصر سه گانه جرم استفاده از سند مجعول در کنار یکدیگر جمع شوند این جرم شکل می گیرد. و می توان مرتکب را تحت عنوان مجرمانه استفاده از سند مجعول مجازات نمود.
همچنین بخوانید:
مجازات استفاده از سند مجعول چیست؟(وکیل کیفری مشهد)
چنانچه فردی تمامی عناصر تشکیل دهنده جرم استفاده از سند مجعول را داشته باشد این جرم شکل می گیرد و چنین فردی با توجه به اینکه کدام یک از مصادیق استفاده از سند مجعول را انجام داده باشد به مجازات همان جرم محکوم می گردد. مجازاتی که قانون گذاربرای چنین افرادی در نظر گرفته است حبس یا جزای نقدی است که البته حدت و شدت جرم ارتکابی در میزان مجازات این افراد متفاوت می باشد.
ناگفته نماند که…
جرم جعل و استفاده از سند مجعول از جرایم غیر قابل گذشت می باشند، به عبارت دیگر یعنی حتی اگر شاکی خصوصی از این جرم گذشت نماید مجرم از جنبه عمومی جرم مشمول مجازات قرار می گیرد.
سوال: چنانچه فردی از سند مجعول استفاده نماید اما نتواند کسی را فریب دهد و نتیجه مطلوب را دریافت ننماید آیا چنین فردی قابل مجازات است؟
پاسخ به این سوال مثبت می باشد. چرا که جرم استفاده از سند مجعول جرمی مطلق است و جدای از اینکه مرتکب بتواند عمل مجرمانه خویش را انجام دهد با نتواند جرم مذکور به محض استفاده از سند مجعول شکل می گیرد.
سوال: چنانچه فردی سند مجعولی را ارائه دهد و سپس آن را پس بگیرد، آیا جرم استفاده از سند مجعول صادق است؟
پاسخ به سوال مثبت می باشد. چراکه در این صورت نیز جرم مزبور شکل گرفته است و پشیمانی مرتکب پس از ارائه سند تاثیری در جرم مذکور نخواهد داشت.
تعدد جرم جعل و استفاده از سند مجعول
چنانچه فردی مرتکب عمل جعل گردد و از همان سند مجعول استفاده نیز نماید، چنین فردی دو عمل مجرمانه را مرتکب شده است. که به عبارتی دیگر تعدد مادی است و قانون گذار مرتکب عمل را به جمع مجازات جعل و سند مجعول محکوم می نماید.
در این باره رای وحدت رویه شماره ۶۴۲ مورخ ۹/۹/۱۳۷۸ نیز این موضوع را بیان داشته است.
لازم به ذکر است که در صورتی می توان مرتکب را به دو مجازات محکوم نمود که در واقع دو جرم را مرتکب شده باشد. چرا که گاهی تشخیص این امر کمی مشکل می گردد.
مثال شماره ۱: فردی با مراجعه به بانک حواله ای را که به نام دیگری است امضاء می نماید و مبلغ حواله را دریافت می نماید. در این مواقع فرد تنها به مجازات جرم جعل محکوم می گردد.
مثال شماره۲: سربازی از گواهی پزشکی که دیگری برای وی جعل نموده است استفاده می نماید تا بتواند از معافیت های پزشکی منتفع گردد چنین فردی تنها مجازات جرم استفاده از سند مجعول را خواهد داشت اما در صورتی که خود شخصا سند را جعل نماید و مورد استفاده قرار دهد به مجازات هر دو جرم محکوم خواهد شد.
نقش وکیل کیفری در استفاده از سند مجعول چیست؟
وکیل کیفری فردی است که به قوانین کیفری تسلط کامل دارد و با آراء وحدت رویه و رویه دادگاه ها و محاکم قضایی دردادگاه های کیفری آشناست.
