تهیه و تدارک وسایل منزل برای شروع زندگی مشترک ، به عهده شوهر است . اما به لحاظ عرفی معمولا خانواده دختر خانم اموالی را تحت عنوان جهیزیه به دختر خود می دهند ؛ اما در واقع زن مکلف به انجام چنین کاری نیست . به همین دلیل است که زن مالک جهیزیه ای است که با خود به منزل شوهر برده است و هر زمان که بخواهد می تواند اقدام به استرداد جهیزیه یا برگرداندن جهیزیه کند . به همین مناسبت ، در این مقاله قصد داریم به بررسی این سوال بپردازیم که قانون استرداد جهیزیه یا پس گرفتن جهاز چیست . بنابراین ، به بررسی قانون استرداد جهیزیه ، روش های استرداد جهیزیه و اقدام قانونی برای پس گرفتن جهاز خواهیم پرداخت .
” استرداد جهیزیه “
جهیزیه به اموالی گفته می شود که توسط خانواده عروس و بعضا خود عروس برای رفع نیاز های عروس و داماد تهیه می شود.
این اموال شامل اسباب و اثاثیه منزل، وسایل تزئینی و .. است.
البته اگر بخواهیم قانون را ملاک قرار دهیم باید بگوییم که با توجه به اینکه مرد مسئول پرداخت نفقه ی زوجه است و باید کلیه نیاز های متعارف و متناسب با شان زن را برآورده سازد، پس تهیه ی اسباب و ملزومات شروع زندگی مشترک قانونا با شوهر است.
در حال حاضر با توجه به عرف جامعه، در اکثر نقاط کشور، جهیزیه توسط خانواده عروس تهیه می شود.
زن هر وقت بخواهد می تواند جهیزیه خود را از منزل شوهر خارج کند. اگر شوهر مانع او شود یا به هر دلیلی اختلافاتی بین ایجاد شود، زن می تواند از طریق مراجع قضایی با طرح دعوای استرداد جهیزیه، این اموال را از منزل وی خارج کند. بنابراین زن باید دادخواست استرداد جهیزیه را علیه شوهر تقدیم کند.
شرایط استرداد جهیزیه چیست؟
برای آن که زن بتواند جهیزیه را استرداد کند باید شرایط زیر وجود داشته باشد:
- زن باید مالک اموالی باشد که مدعی استرداد آنهاست.
- این اموال باید در زمان طرح دعوا موجود باشند یعنی از بین نرفته باشند ، فروخته نشده باشد و ….
استرداد جهیزیه قبل از طلاق ممکن است؟
آیا پیش از وقوع طلاق می توان جهیزیه را از منزل شوهر خارج کرد؟
باید بدانید که زن مالک جهیزیه و اثاثیه ای است که به منزل شوهر برده است.
به این جهت به عنوان مالک اموال حق دارد هر تصرفی را که می خواهد در آنها داشته باشد.
بنابراین پاسخ به سوال مثبت است و زن می تواند حتی پیش از طلاق و بروز اختلاف نسبت به خارج نمودن اموال خود از منزل شوهر اقدام نماید.
حال ممکن است شوهر مانع تراشی کند یا خیر.
در صورتی که شوهر با اعمالی مانند قفل کردن درب منزل و … نگذارد که زن جهیزیه خود را از منزل ببرد، زن می تواند علیه او دادخواست استرداد جهیزیه را تقدیم کند.
بردن جهیزیه بدون اجازه ی شوهر قانونی است؟
همان طور که در بند قبل توضیح دادیم، زن مالک اسباب و اثاثیه است و می تواند هر دخل و تصرفی را در آنها انجام دهد.
بنابراین برای خارج کردن جهیزیه از منزل شوهر نیازی به کسب اجازه ی او ندارد.
اما به یاد داشته باشید ممکن است شوهر بعدا مدعی گردد که شما مالی از اموال او را از منزل خارج کرده اید یا مدعی شود که شیئ گرانبهایی متعلق به ایشان را هم برداشته اید.
البته لازم به ذکر است مرد نیز باید ادعای خود را ثابت کند و به صرف ادعا ، حرف او پذیرفته نیست.
به این ترتیب برای جلوگیری از این گونه ادعاها بهتر است در زمان برن جهیزیه به منزل شوهر سیاهه تهیه کنید و از چند شاهد بخواهید آنها را امضاء کنند.
زمان خارج نمودن اثاث نیز حتما صورتجلسه ای تهیه کنید و در آن کلیه اموالی را که با خود می بردید قید کنید و به امضاء شهود برسانید.
در صورتی که خود شوهر در زمان خارج کردن اثاث حضور دارد، از او نیز بخواهید ذیل صورتجلسه را امضاء کند.
استرداد جهیزیه با سیاهه:
معمولا زمانی که زن جهیزیه خود را به منزل شوهر می برد، لیست اموالی که او با خود آورده نوشته می شود و در ذیل این لیست از افراد حاضر در مجلس جهاز برون امضاء گرفته می شود.
یا حتی برخی اموالی را که عروس آورده با روبان رنگی مشخص می کنند و بعد اقدام به تهیه سیاهه می نمایند.
این لیست سیاهه در هنگام استرداد جهیزیه بسیار به کار شما می آید.
به خصوص اگر خود داماد و خانوادهی او هم ذیل آن را امضاء کرده باشند. در این صورت نمی توانند مدعی شوند که این اموال متعلق به شما نیست.
البته ذکر این توضیح لازم است که این سیاهه نوعی سند عادی محسوب می شود و بعد ها ممکن است شوهر مدعی جعلی بودن آن شود یا ادعای انکار و تردید را مطرح نماید.
اگر شوهر فردا ادعای جعلی بودن نسبت به سیاهه داشته باشد، باید آن را ثابت کند و اثبات آن نیز از طریق کارشناس خط مقدور است.
برای جلوگیری از این مشکل نیز می توانید سیاهه را در دفاتر اسناد رسمی تنظیم کنید که در این صورت یک سند رسمی محسوب شده و اعتبار آن را خواهد داشت. هر چند چنین کاری اصلا مرسوم نیست.
استرداد جهیزیه با فاکتور:
به شما توصیه می کنیم حتما در زمان خریداری وسایل از فروشنده به نام خود فاکتور بگیرید و در محل امنی نگهداری نمایید.
به این ترتیب اگر به هر دلیلی سیاهه تنظیم نشود، باز هم شما می توانید مالکیت خود را بر اقلام جهیزیه اثبات نمایید.
در واقع فاکتور ها به کمک شما آمده و می تواند تعلق اموال را به شما اثبات نماید.
بنابراین جانب احتیاط را رعایت کرده و علاوه بر تهیه سیاهه، فاکتور خرید نیز دریافت نموده و همراه با سایر مدارک در محل انی نگهداری کنید.
آیا پس از گذشت چند سال می توانم از فروشنده فاکتور بگیرم؟
این موضوع مشکل حقوقی ندارد و غیر قانونی نیست.
فروشنده می تواند با گذشت چند سال نیز، برای شما فاکتور صادر کند اما عموما فروشندگان با تصور این موضوع که این کار قانونی نیست، از این امر خود داری میکنند.
استرداد جهیزیه بدون سیاهه و فاکتور ممکن است؟
ممکن است شما نه سیاهه ای از جهیزیه تهیه کرده باشید و نه فاکتور خرید دریافت کرده باشید.
در این گونه موارد استرداد جهیزیه قدری مشکل است اما غیر ممکن نیست.
زمانی که شما مکتوبی در اختیار ندارید می توانید از شهادت شهود، اقرار و دلایل دیگر استفاده نمایید.
مثلا می توانید افرادی را که در مجلس جهاز برون شما حضور داشته اند به عنوان شاهد معرفی کنید.
یا حتی می توانید به مغازه ای که اقلام را تهیه کردید مراجعه کنید و از آنها بخواهید برای شما فاکتور صادر نمایند. به این ترتیب استرداد جهیزیه برای شما ممکن می گردد.
هزینه استرداد جهیزیه از طریق دادگاه چگونه است؟
استرداد جهیزیه از جمله دعاوی مالی است.
بنابراین در هنگام طرح دعوا باید هزینه ی دادرسی آن مطابق تعرفه مشخص شده برای دعاوی مالی پرداخت گردد.
هزینه ی دادرسی در دعاوی مالی بر مبنای بهای خواسته (بهای آنچه شما می خواهید) تعیین می شود.
بهای خواسته نیز همان مبلغی است که شما برای اموال برآورد نموده و در دادخواست خود قید می نمایید.
اگر این مبلغ از ۲۰ میلیون تومان کمتر بود، شما باید دو و نیم درصد بهای خواسته را به عنوان هزینه دادرسی بپردازید.
اما اگر این مبلغ از ۲۰ میلیون تومان بیشتر باشد، باید سه و نیم درصد بهای خواسته را به عنوان هزینه دادرسی بپردازید. علاوه بر این مبلغ هزینه ی ثبت نام در سامانه ثنا هم باید پرداخت شود.
دادگاه صالح برای استرداد جهیزیه کجاست؟
برای رسیدگی به دعوای استرداد جهیزیه باید به مبلغ بهای خواسته توجه کنیم.
اگر مبلغ بهای خواسته که توسط خواهان (زن) تعیین می شود، از ۲۰ میلیون تومان کمتر باشد، شورای حل اختلاف صلاحیت رسیدگی دارد. اما اگر بهای خواسته بیش از ۲۰ میلیون تومان باشد، دادگاه خانواده صالح به رسیدگی است.
از نظر محلی شورای حل اختلاف یا دادگاه خانواده محل اقامت خوانده (شوهر) صلاحیت رسیدگی دارد. مگر اینکه زن و شوهر در حوزه ی قضایی در استان سکونت داشته باشند، که در این صورت زن می تواند دعوا را در مراجع قضایی محل اقامت خود نیز مطرح کند.
استرداد جهیزیه هم زمان با تامین خواسته ممکن است؟
تامین خواسته به معنای در امنیت قرار دادن خواسته است.
یعنی دادگاه با صدور قرار تامین خواسته (قبل از صدور رای) خواسته ی خواهان (در اینجا حهیزیه است ) را در امنیت قرار داده و از تضییع حق او جلوگیری می نماید. این قرار در چهار مورد زیر صادر می شود:
- دعوا مستند به سند رسمی باشد.
- خواسته در معرض تضییع یا تفریط باشد.
- در مواردی از قبیل اوراق تجاری واخواست شده که دادگاه مکلف به قبول درخواست تامین باشد.
- خواهان خساراتی را که ممکن است به خوانده وارد آید نقدا به صندوق دادگستری بپردازد.
در رابطه با استرداد جهیزیه، زن تنها می تواند از بند دو و چهار استفاده کند. یعنی یا باید اثبات کند که جهاز او در معرض تلف و ضایع شدن است یا باید خسارت احتمالی را که ممکن است به شوهر وارد شود به صندوق دادگستری بپردازد. مبلغ خسارت احتمالی توسط دادگاه تعیین می شود.
استرداد جهیزیه و دستور موقت:
ممکن است شوهر شما قصد فروش اقلام جهیزیه را داشته باشد.
در این صورت برای اینکه متضرر نشوید بهتر است از دادگاه تقاضای صدور دستور موقت نمایید مبنی بر منع نقل و انتقال اموال را داشته باشید.
به این ترتیب تا زمان تعیین تکلیف قطعی در خصوص دعوا، اموال شما از تصرفات شوهر حفظ می گردد. البته برای صدور دستور موقت شما باید فوریت و ضرورت صدور دستور را به اثبات برسانید.
نحوه ی اجرای حکم استرداد جهیزیه چگونه است؟
پس صدور حکم مبنی بر استرداد جهیزیه و قطعی شدن آن، باید از شعبه ی مربوطه تقاضای صدور اجرائیه نمایید.
پس از ارجاع امر به اجرای احکام، قاضی اجرای احکام خطاب به کلانتری مربوطه نامه ای جهت انجام مفاد حکم می زند.
البته حتما باید مامور اجرای احکام نیز در هنگام انجام این امر حضور داشته باشد.
استرداد جهیزیه با مامور:
برای اجرای حکم استرداد جهیزیه اجرای احکام خطاب به کلانتری مربوطه نامه می زند و شما می توانید با انجام هماهنگی های لازم از کلانتری مربوطه مامور گرفته و جهت اجرای حکم اقدام نمایید.
تعقیب شوهر به عنوان خیانت در امانت در صورت فروش و یا از بین بردن جهیزیه
زمانی می توان شوهر را به عنوان خیانت در امانت تحت تعقیب قرار داد که زن و شوهر جدا از یکدیگر زندگی کرده و زن به هر طریقی، شوهر را از تصاحب، تلف و استفاده منع کرده و زن جهیزیه را تحویل نگرفته و به شوهر اخطار می نموده که جهیزیه او را پس دهد.
این اخطار ممکن است به وسیله ی اظهارنامه یا تقدیم دادخواست صورت گرفته باشد. همچنین ممکن است زن به صورت شفاهی اخطار را انجام داده باشد و بتواند این موضوع را در دادگاه اثبات بنماید.
از زمان آگاهی شوهر از اخطار زن در خصوص استرداد جهیزیه، زوج امین اموال زوجه محسوب می شود و در صورت و تعدی و تفریط مسئول جبران خسارت زوجه است.
در اینجا زن به عنوان شاکی باید اثبات کند که از زمانی که به زوج اطلاع داده است، مال در دست زوج امانت بوده و وی در حفظ یا نگهداری این اموال تعدی یا تفریط کرده یا آنکه با اقداماتی مثل استعمال، تصاحب، تلف و مفقود کردن آن، موجب ضرر مالک یا زوجه شده و اقدام او در این خصوص با سوء نیت همراه بوده که احراز این سوء نیت نیز با دادگاه است.
لازم به ذکر است اثبات خیانت در امانت در امور خانوادگی سخت است و بعضا دادگاه ها آن را نمی پذیرند. مخصوصا اگر زن و شوهر در یک منزل سکونت داشته باشند.
تعقیب شوهر در صورت فروش جهیزیه بدون اجازه زن
چنانچه شوهر اقدام به فروختن اقلام جهیزیه زن نماید، زن می تواند با طرح شکایت فروش مال غیر، او را تحت تعقیب قرار دهد.
همچنین معاملاتی که شوهر نسبت به اقلام جهیزیه انجام داده است معامله فضولی محسوب شده و غیر نافذ می باشد. به این ترتیب زن می تواند معامله را تنفیذ (قبول) یا رد نماید.
مجازات فروش مال غیر عبارت است از:
- حبس از یک تا هفت سال و
- جزای نقدی معادل مالی که اخذ کرده است و
- رد اصل مال به صاحب اش
مدارک مورد نیاز برای استرداد جهیزیه چیست؟
برای طرح دعوای استرداد جهیزیه مدارک زیر لازم است:
- مدارک شناسایی زن
- ثبت نام در سامانه ثنا
- سیاهه جهیزیه
- فاکتور های استنادی
- شهادتنامه شهود
- پرداخت هزینه دادرسی
