قانون مرد را از ازدواج مجدد با وجود داشتن همسر منع می‌کند غیر از مواردی که به دلیل موجبات قانونی این اجازه توسط دادگاه صادر می‌شود؛ به این ترتیب اگر مرد هر یک از شرایط موجود در قانون را داشته باشد، پیش از ازدواج باید دادخواست اذن در ازدواج مجدد را به دادگاه تسلیم کند و دلایل و شواهد خود را ارائه دهد تا دادگاه بر اساس آنها، این اجازه را صادر کند.
تجویز ازدواج مجدد(وکیل خانواده مشهد)
ماده ۱۶ قانون حمایت از خانواده که در سال ۱۳۵۳ تصویب شده است، می‌گوید: مرد با داشتن همسر نمی‌تواند ازدواج مجدد انجام دهد مگر اینکه یکی از شرایط زیر را داشته باشد:
- داشتن رضایت‌نامه از همسر اول.
- ناتوانی همسر اول در انجام وظایف زناشویی.
- تمکین نکردن زن اول از شوهر.
- مبتلا بودن همسر اول به جنون (دیوانگی) یا بیماری‌های صعب‌العلاجی که دوام روابط زناشویی را به خطر بیندازد. (بندهای ۵ و ۶ ماده ۸ قانون حمایت از خانواده)
- محکومیت قطعی زن به پنج سال حبس یا بیشتر یا جزای نقدی که به دلیل ناتوانی در پرداخت به پنج سال حبس منجر شود و حکم در حال اجرا باشد. (بند ۸ از ماده ۸ قانون حمایت از خانواده)
- مبتلا بودن زن به اعتیادی که با تشخیص دادگاه اساس زندگی را با مشکل مواجه کند و ادامه روابط زناشویی ممکن نباشد.
- ترک کردن زندگی خانوادگی از سوی زن.
- عقیم بودن
- غایب بودن یا مفقودالاثر (یعنی گم شدن به نحوی که اثری از او نباشد) شدن زن.
با داشتن یکی از شرایط بالا مرد می‌تواند به دادگاه دادخواست بدهد و قاضی پس از بررسی مدارک و مشخص شدن توانایی مالی مرد برای اداره همسران و توانایی در اجرای عدالت بین آنها، حکم تجویز ازدواج مجدد را به مرد می‌دهد.
ارکان دعوی تجویز ازدواج مجدد(وکیل خانواده مشهد)
بنا بر توضیحاتی که داده شد، برای صادر شدن حکم ازدواج مجدد باید از نظر قانونی سه رکن اصلی وجود داشته باشد:
- برقرار بودن حکم ازدواج اول که با نشان دادن سند ازدواج، ثابت خواهد شد.
- ثابت کردن یکی از شرایط قانونی برای ازدواج مجدد که در بخش قبل ذکر شد.
- مشخص شدن توانایی مرد برای برقراری عدالت بین همسران و توانایی مالی برای اداره کردن آنها که تشخیص آن به عهده دادگاه است.
شرایط ازدواج مجدد در قانون جدید(وکیل خانواده مشهد)
بر اساس ماده ۵۶ قانون حمایت از خانواده که در سال ۹۱ تصویب شده است، باید برای ثبت ازدواج مجدد، حکم دادگاه در مورد تجویز ازدواج مجدد وجود داشته باشد؛ بنابراین اگر مردی بدون اجازه دادگاه اقدام به ازدواج دوباره با وجود همسر اول بکند، مجوز قانونی برای ثبت این ازدواج نخواهد داشت.
گفتنی است که درخواست ثبت ازدواج دوم چه از سوی زن دوم باشد و چه از سوی مرد، اگر بدون مجوز قانونی انجام گرفته باشد، در دادگاه شنیده نخواهد شد، یعنی چون این کار خلاف بند ۵۶ قانون جدید ذکر شده است، دادگاه نمی‌تواند اجازه ثبت این ازدواج را صادر کند.
بنا بر توضیحات داده شده، در قانون جدید نیز مفاد ماده ۱۶ قانون حمایت از خانواده مصوب ۱۳۵۳که در بخش‌های قبل ذکر شد، همچنان باید رعایت شوند؛ یعنی مرد برای گرفتن اجازه ازدواج مجدد باید حتما یکی از شروط ذکر شده را داشته باشد و دادگاه نیز توانایی او را تشخیص دهد.
اعتبار اجازه نامه ازدواج مجدد
در مورد مدت اعتبار اجازه نامه ازدواج مجدد در قانون موردی ذکر نشده است و این امر بر اساس رای دادگاه تعیین خواهد شد. به این معنا که دادگاه در رای خود بیان خواهد کرد که مرد برای یک بار و یا به مدت ۶ ماه حق ازدواج مجدد را داشته و دفترخانه ها مجاز به ثبت آن خواهند بود. البته آنچه معمول است اجازه دادن برای همان یک بار است که محدود به مدت خاصی نیست.
حقوق همسر اول بعد از ازدواج مجدد
میخواهیم به این سوال پاسخ دهیم که درصورتیکه مرد بدون اجازه همسر اول ازدواج کند، همسر اول دارای چه حقوقی است؟ پس با ما همراه باشید تا پاسخ این سوال را بررسی کنیم.
مهمترین حقی که برای زن ایجاد می‌شود حق طلاق است. همانطور که قبلا نیز بیان شد در صورتیکه زوجین در شرایط ضمن عقد، شرط دوازدهم از شروط چاپی عقدنامه را امضا کرده باشند، زن حق خواهد داشت از دادگاه درخواست طلاق کند. در غیراینصورت زن حق طلاق نخواهد داشت.
برخی نیز با استناد به ماده ۸ قانون حمایت از خانواده مصوب ۱۳۵۳ معتقدند که حتی اگر به عنوان شرط ضمن عقد حق طلاق به زن داده نشده باشد، باز هم زن می‌تواند از دادگاه در صورت ازدواج مجدد مرد آن هم بدون اجازه، تقاضای طلاق کند. البته نظر حقوقدانان و رویه دادگاه‌ها در این زمینه یکسان نیست.
همچنین زن می‌تواند در صورت تمایل حقوق مالی خود را از شوهر مطالبه کند. حقوقی مانند نفقه، مهریه و اجرت المثل ایام زوجیت. البته اگر زن به هیچ وجه تمایل به ادامه زندگی نداشته باشد می‌تواند به نحو توافقی با بخشش مهریه و یا میزان مالی به مرد با او توافق کرده و از او جداشود.
همچنین زن در صورت ازدواج مجدد همسرش، حق دارد تا با عدالت با وی رفتار شود و بر اساس نظر برخی، در صورت عدم رعایت عدالت توسط مرد، زن می‌تواند درخواست طلاق کند.
مجازات ازدواج مجدد بدون اجازه
باید بدانید که اگر مردی بدون اجازه دادگاه دوباره ازدواج کند، این کار او از نظر قانون جرم محسوب نمی‌شود و پیگرد قانونی و مجازات ندارد امّا از این نظر که نمی‌تواند قانونا این ازدواج را به صورت رسمی ثبت کند، این عمل یعنی ثبت نکردن ازدواج، جرم است و تعقیب و مجازات قانونی دارد.
طبق ماده ۴۹ قانون حمایت از خانواده که در سال ۹۱ تصویب شده است، اگر مردی اقدام به ازدواج دائم، طلاق یا فسخ نکاح بکند بدون اینکه آن را در دفاتر رسمی به ثبت برساند، یا پس از رجوع تا یک ماه آن را ثبت نکند یا حتی در مواردی که ثبت ازدواج موقت الزامی است، از این کار خودداری کند، ضمن اینکه قانون او را به ثبت مجبور می‌کند، به جزای نقدی درجه پنج یا حبس تعزیری درجه هفت محکوم خواهد شد.
البته اگر دفتر اسناد رسمی ازدواج مجدد بدون اجازه را در دفاتر خود ثبت کنند، طبق ماده ۵۶ قانون جدید حمایت از خانواده، سردفتر با محرومیت درجه چهار در قانون مجازات اسلامی مواجه شده و از اشتغال به سردفتری منع خواهد شد.
بر اساس توضیحات داده شده عمل ازدواج مجدد بدون مجوز ظاهرا به تنهایی جرم انگاری نشده است امّا بر این اساس که مرد نمی‌تواند آن را ثبت کند، در حقیقت جرم انجام داده است و برای این کار باید مجازات شود.
نکته دیگری که در اینجا مطرح خواهد شد این است که اگر چه قانون‌های ذکر شده برای حمایت از همسر اول بسیار خوب هستند و تا حدودی از حیله و تقلب جاوگیری خواهند کرد، امّا وضعیت همسر دوم و فرزندانی که از ازدواج مجدد بدون مجوز به دنیا می‌آیند با توجه به اینکه که این واقعه به صورت رسمی ثبت نمی‌شود، همیشه مبهم و نگران‌کننده خواهد بود.
ازدواج مجدد بدون اجازه و طلاق همسر اول
باید بدانید که در عقدنامه‌ها معمولا مطالبی به عنوان شروط ضمن عقد (این موارد را می توانید در مطلب شروط ضمن عقد ازدواج مطالعه کنید) چاپ شده که زوجین آنها را امضاء می‌کنند و با این کار آنها را می‌پذیرند؛ یکی از این شرط‌ها این است که اگر مرد بدون مجوز همسر دومی اختیار کند یا به تشخیص دادگاه عدالت را بین همسران برقرار نکند، به همسر اول این وکالت داده می‌شود که بتواند خود را طلاق دهد.
ازدواج مجدد در زمان عده زن اول
اگر طلاق از نوع رجعی باشد، یعنی امکان رجوع به زن برای مرد در مدت عده وجود داشته باشد، مرد برای ازدواج مجدد در زمان عده باید یا اذن همسر داشته باشو و یا از دادگاه دارای اجازه باش. در زمان عده چون زن و مرد در حکم همسر هستند، بنابراین مرد باید برای ازدواج مجدد اذن همسر یا اجازه دادگاه را داشته باشد. طلاق رجعی در برابر طلاق بائن قرار دارد که دیگر امکان رجوع مرد در مدت عده وجود ندارد. طلاق بائن مانند طلاق زن یائسه، طلاق قبل از آمیزش جنسی، طلاق خلع و مبارات. در عده طلاق توافقی نیز چون به شکل خلع یا مبارات بوده و از نوع بائن می‌باشد، مرد نیازی به کسب اذن همسر یا اجازه دادگاه ندارد.
آیا مهریه زن مطلقه بعد از ازدواج مجدد قطع می‌شود؟
اگر به هردلیلی بین زن و شوهر طلاق واقع شود، دادگاه مکلف است تکلیف حقوق مالی زن را در رای خود مشخص کند. بنابراین ممکن است زن مهریه خود را به صورت اقساط یا در تاریخ معینی دریافت کند. این امر بر گردن مرد بوده و در صورت توافق یا حکم دادگاه به هیچ وجه نمی‌توان از زیر بار آن شانه خالی کرد. پس حتی اگر زن بعد از طلاق مجددا ازدواج کرده و همسر دیگری اختیار کند، این امر مانع حق او در دریافت مهریه نبوده و مرد مکلف به پرداخت مهریه است.
