وکیل کیست؟
وکیل کسی است که از طرف شخص دیگری، اعم از حقوقی یا حقیقی به موجب عقد وکالت برای انجام کاری مأمور میشود. وکالت یک عقد جایز است که در چارچوب مقررات قانون مدنی منعقد میشود و طرفین آن وکیل و موکل نامیده میشوند.
نایب السلطنه را در دوره صفویه وکیل میگفتند و عنوان وکیل الرعایا هم از همینجا برخاسته است. میتوان به منظور اطمینان شخص در برخی موارد و پروندههای حساس، برای وکیل انتخابی حد و مرز مشخص کرد که در چه زمینهای اجازه وکالت از طرف دارد و در چه زمینهای خود شخص باید برای آن کار حضور داشته باشد.
در اصل ۳۵ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران آمدهاست که در همه دادگاهها، طرفین دعوا حق دارند برای خود وکیل انتخاب کنند و اگر توانایی انتخاب وکیل را نداشته باشند باید برای آنها امکانات تعیین وکیل فراهم شود.
به چه کسی وکیل پایه یک دادگستری گفته میشود؟
وکیل پایه یک دادگستری شخصی است که پس از طی دوره تحصیلات دانشگاهی در مقطع لیسانس و یا بالاتر در رشته حقوق یا فقه و مبانی حقوق اسلامی یا همتراز آن در حوزه علمیه، در آزمون کانون وکلای دادگستری که هر سال یک بار برگزار میشود، در رقابتی سنگین و نفسگیر موفق به کسب معدل و ترازی شده باشد که بتواند در بین رقبای پر شماری که دارد به عنوان کارآموز وکالت پذیرفته شود.
مدت زمان دوره کارآموزی ۱۸ ماه است و پس از آن آزمونی تحت عنوان اختبار بهصورت کتبی و مصاحبه علمی شفاهی برگزار میشود و شخصی که موفق به قبولی در مجموع ۲ آزمون کتبی و شفاهی فوق شود، مجاز به حضور در مراسم تحلیف میشود که در مراسم مذکور پس از طی تشریفات و اتیان سوگند توسط ایشان، وی به عنوان وکیل دادگستری یا وکیل پایه یک دادگستری نائل میشود.
تفاوت وکیل با مشاور حقوقی و کارشناس حقوقی
برخی شهروندان تصور می کنند که به صرف اینکه شخصی در رشته حقوق تحصیل کرده است ، وکیل شده است و یا اصلا می گویند که فلان شخص ، وکالت خوانده است . به کار بردن چنین اصطلاحاتی از منظر حرفه ای و به لحاظ حقوقی نادرست است و سبب می شود که افراد در انتخاب وکیل دادگستری دچار اشتباه شوند .
همین مطلب ، سبب تفاوت وکیل با کارشناس حقوقی و مشاوره حقوقی می شود . به این معنا که بر اساس قوانین و مقررات ، تنها به اشخاصی وکیل اطلاق می شود که تحصیلات حقوقی لااقل در مقطع کارشناسی در یکی از رشته های حقوق یا فقه و حقوق داشته باشند و سپس در آزمون وکالت که توسط مرکز وکلای قوه قضاییه و یا کانون وکلای دادگستری برگزار شده است ، شرکت کرده باشند و با احراز نمره قبولی ، وارد دوره کارآموزی وکالت شده باشند .
وکلای پذیرفته شده در آزمون وکالت کانون وکلا ، پس از طی دوران کارآموزی وکالت ، می بایست مجددا در آزمونی تحت عنوان آزمون اختبار شرکت کنند و قبول بشوند تا به آنها وکیل پایه یک دادگستری گفته شود . بنابراین هر شخصی که صرفا تحصیلات حقوقی داشته باشد ، وکیل نیست و تا قبل از احراز شرایط و شرکت در آزمون ، اگر قصد داشته باشد به امور حقوقی بپردازد ، تحت عنوان کارشناس حقوقی یا مشاور حقوقی شناخته می شود ؛ نه وکیل . همین مطلب در مورد تفاوت نماینده حقوقی و وکیل دادگستری نیز صدق می کند .
پر واضح است که اگر شخصی تنها مشاور حقوقی بوده و تحصیلاتی در سطح کارشناسی حقوق داشته باشد ، نمی تواند به وکالت از دیگران در دادگاه ها و مراجع قضایی اقدام به وکالت نماید ؛ مگر اینکه در طول گذراندن دوره کارآموزی وکالت بوده و با سرپرست خود پرونده گرفته باشد .
نکات مهم در انتخاب وکیل
یکی از مهم ترین موضوعات و نکات مهم در انتخاب وکیل آن است که شخصی که قرار است به وکالت از ما پرونده ای را به عهده بگیرد ، تخصص و دانش کافی در این حوزه را داشته باشد ؛ به این دلیل که امر وکالت یک مسئله کاملا تخصصی و حرفه ای است .
با این توضیح که تمامی وکلا از سطح دانش قابل قبولی در اکثر حوزه های حقوقی برخوردار می باشند ؛ اما بعضی از وکلا هستند که صرفا در یک زمینه حقوقی خاص فعالیت می کنند و طبیعتا در آن حوزه به تخصص و دانش بیشتری رسیده و کاملا به این حوزه کاری اشراف دارند .
به عنوان مثال ، وکیل خانوادگی با وکیل دیوان عدالت اداری تفاوت دارد و وکیل کیفری نیز با وکیل فعال در حوزه ملک و قرارداد متفاوت دارد . هر چند همه وکلا می توانند در همه حوزه ها و دعاوی حقوقی به وکالت از دیگران در دادگاه حضور یافته و از موکل خود دفاع نمایند ؛ اما استفاده از وکیل متخصص و حرفه ای نتیجه بهتری را تضمین می سازد ؛ هر چند وکیل می تواند با حق توکیل ، اقدام به وکالت در وکالت نماید .
علاوه بر مسئله تخصص و دانش حرفه ای ، برخورداری از صلاحیت های اخلاقی توسط وکلا ضروری است . فرض بر این است که وکلای دارای پروانه سوگند خورده اند که شرافت و اخلاق را در حیطه کاری خود رعایت دارند ؛ بنابراین قطعا هستند وکلایی که هرگز وجدان کاری را قربانی منافع شخصی خود نکرده و به بهترین وجهی از موکل خود دفاع کرده و برای عدالت و کشف حقیقت در پرونده کوشاتر هستند .