تاکنون بیشتر شاهد پرس و جو پیرامون حق و حقوق زن در ازدواج بوده ایم. علت ان ماهیت حق و حقوق زوجه در قانون اساسی کشور می باشد . اما زوجه برای اینکه از تعادل حقوقی بیشتر برخوردار باشد باید به حقوق مرد در ازدواج اشراف کامل داشته باشد . این کار باعث میشود تا از توقعات خود اگاهی پیدا کرده و شروط ضمن عقد را برای خود میسر کند . احتمالا این کار تضاد کمتری پس از ازدواج مابین دوطرف ایجاد کند . مانند قراردادی که بین دو طرف با شفافیت و اگاهی کامل بسته شود . لذا در صورت ایجاد مشکل پس از ان فرد دیگری را مقصر نمیشمارد .
با امضای سند ازدواج، زن برخی از حقوق مدنی و معنوی خود همچون حق طلاق (جدایی از همسر) ، حق سفر و خروج از کشور، اشتغال، محل سکونت و مسکن، ولایت بر فرزندان را به طور معمول از دست می‌دهد و حقوق مادی همچون مهریه و نفقه را به دست می‌آورد . البته طرفین میتوانند با ایجاد شروط ضمن عقد مواردی را توافق کنند . قبلا درباره حق و حقوق مادی زن شامل مهریه و نفقه مطالبی ارائه شده است . حال به بررسی حق و حقوق اقایان در ازدواج و اثار ان میپردازیم .
قبل از هرچیز لازم است به ماده ۱۹۰۵ قانون مدنی مراجعه کنیم که در ان گفته شده است : “در روابط زوجین، ریاست خانواده از خصایص شوهر است “. بر اساس همین قانون محدودیتهای قانونی برای زن در مقابل مرد به عنوان رئیس خانواده همچنین تمکین زن از مرد مقرر شده است . البته همانطور که گفته شده قانونگذار شرایط توافق را برای طرفین قرارداده است . به طوریکه ماده ۱۱۱۹ قانون مدنی می‌گوید: “طرفین عقد میتوانند هر شرطی که مخالف با مقتضای عقد مزبور نباشد، در ضمن عقد، لازم دیگری نمایند” .
بیشتر بخوانید :وکیل عزل و نصب قیم
حق طلاق
بر اساس ماده ۱۱۳۳ قانون مدنی ، مرد میتواند با رعایت یکسری شرایط که در قانون وضع شده با مراجعه به دادگستری همسر خود را طلاق دهد . لذا اراده و اختیار در طلاق با مرد است و زن فقط تحت شرایط خاص و یا داشتن وکالت در طلاق و یا حق طلاق به عنوان شروط ضمن عقد میتواند درخواست طلاق نماید . همچنین طلاق به صورت توافقی هم مطرح است . علل فقهی و منطق ان جای بحث زیادی دارد که در مطلبی دیگر به ان میپردازیم .
حق سکونت جزئی از حقوق مرد در ازدواج
برابر قوانین اسلام، حق سکنی با شوهر است . بنابر این : تعیین مسکن از آثار ریاست شوهر به حساب می‌آید و قسمت اول ماده ۱۱۱۴ قانون مدنی به این موضوع اختصاص یافته است. در این ماده آمده است : زن باید در منزلی که شوهر تعیین میکند سکنی نماید .
بنابراین اختیار تعیین محل سکونت با شوهر است و هر منزلی را که شوهر انتخاب میکند، زوجه موظف به اقامت در آن خواهد بود. از آنجایی که این موضوع از حقوق زوج محسوب میشود . بنابراین طرفین میتوانند ضمن عقد، شرط کنند که اختیار تعیین مسکن با زوجه باشد.
امکان اختیار و سکونت در مسکن جداگانه برای زن در شرایطی که خوف از ایجاد ضرر بدنی ، مالی و شرافتی وجود دارد فراهم است . لذا به زبان ساده در شرایطی که زن ثابت کند در مسکنی که زوج برای او فراهم دیده امنیت جانی ، مالی و شرافتی ندارد میتواند تمکین نکند . همچنین مادام که زن در بازگشتن به منزل معذور است نفقه بر عهده شوهر خواهد بود .
بیشتر بخوانید :الزام خوانده (زوج) به تحویل گرفتن فرزندان مشترک
سکونت مشترک در ماده ۱۱۰۳ قانون مدنی نیز موجود است ، که مقرر می‌دارد: «زن و شوهر مکلف به حسن معاشرت با یکدیگرند».
منظور از سکنی در روابط زناشویی که محل اقامت زوجین یعنی جایی که زوجه باید در آنجا سکونت و تمکین کند، محلی که نفقه زن در آن باید پرداخت شود و زوج هزینه‌های آن را برعهده دارد .
حق اشتغال زوجه
یکی از محدودیت‌ها که امروز بسیار به آنها پرداخته میشود «حق زنان بر داشتن شغل» است که با وجود تاکید قانون اساسی بر حق برابر همه مردم کشور برای داشتن اشتغال، ماده ۱۱۱۷ قانون مدنی مرد را محق دانسته که همسر خود را از حرفه یا صنعتی که به زعم او منافی مصالح خانواده یا حیثیات خود یا زن باشد، منع کند.
به زبان ساده مرد در صورتی که تشخیص دهد اشتغال همسر وی به صلاح خانواده نمی باشد میتواند او را از اشتغال منع کند . حق شغل هم از مواردی است که زوجه میتواند در شروط ضمن عقد بر آن توافق کند .
خروج از کشور
ماده قانون گذرنامه، تحصیل گذرنامه ایرانی و خروج زن شوهردار از کشور را متوقف بر صدور اجازه رسمی از سوی شوهر کرده است . لذا هر زن متاهلی که قصد خروج از کشور دارد قبل از مراجعه به دفاتر خدماتی باید رضایت نامه همسر را در اختیار داشته باشد .
بیشتر بخوانید :نمونه دادخواست مطالبه نفقه از طرف زوجه در مشهد
حق تحصیل
تحصیل، از حقوق مدنی افراد جامعه است و مرد نمیتواند بدون داشتن دلایل کافی همسر خود را از تحصیل بازدارد . بنابراین شوهر فقط زمانی میتواند از ادامه تحصیل همسر خود جلوگیری کند که توجیه منطقی داشته باشد.
بسیاری از کشورها به علت اینکه مبانی تحصیل اجباری است، تحصیل جزو حقوق فردی به حساب آمده و هیچ کس نمی تواند مانع آن برای دیگری شود، بنابراین می توان گفت مرد نباید شرط کند که زن بدون اجازه او تحصیل نکند . اما زوج میتواند زوجه را از کار‌هایی که مخالف شرع و جایگاه اجتماعی خانواده است، محروم کند . همچنین در صورتی که مرد ثابت کند تحصیل همسر وی به زندگی زناشویی لطمه وارد میکند میتواند او را از ادامه تحصیل منع کند . با توجه به این مسئله پیشنهاد میشود حق تحصیل در شروط ضمن عقد بیان و توافق گردد .
نکنه : توجه داشته باشید در صورتی که زوجه در حین تحصیل عقد کند زوج حق منع او تا پایان تحصیلات ندارد .
حق ولایت بر فرزندان
قانونگذار برای حمایت از فرزندان به وضع یکسری وظایف و تکالیف الزامی برای والدین مثل حق ولایت و سرپرستی، حق اداره اموال فرزند، حق حضانت و نگهداری پرداخته است . قانونگذار حق ولایت را به‌عنوان اصلی‌ترین حق بر فرزند، بر عهده پدر و جد پدری گذاشته است. مواد ۱۱۸۰ و ۱۱۸۱ قانون مدنی حق ولایت بر فرزند نابالغ و تا پیش از رشد را بر عهده پدر و جد پدری قرار داده است .بر اساس حق ولایت ، حق مدیریت دارای و اموال فرزندان بر پدر و جد پدری او می باشد . این اصل تا سن رشد صادق است . سن بلوغ برای پسر ۹ سال و دختر ۱۵ سال و سن رشد ۱۸ سال می باشد .
در کنار ان مسئولیتی‌هایی مانند تأمین مخارج و هزینه‌های لازم برای نگهداری شامل خوراک و پوشاک و هزینه‌های مربوط به تحصیل، تفریح، پیشرفت و … که تحت عنوان نفقه فرزند مطرح میشود ر عهده پدر خانواده می باشد .
بیشتر بخوانید :نکاتی درباره شرایط پرداخت نفقه اقارب
درباره شروط ضمن عقد بیشتر بدانیم
شروط ضمن عقد ازدواج، تعهداتی است که حین ازدواج با توافق زن و شوهر وارد مفاد قرارداد ازدواج میشود. این شروط در سند ازدواج ذکر میشود و هردوطرف ان را امضا میکنند . معمولاً از شروط ضمن عقد برای تغییر آثار حقوقی ازدواج استفاده میشود. برای مثال شوهر متعهد میشود که جلوی سفر یا شغل زن را نگیرد یا به او برای طلاق وکالت می‌دهد. این‌گونه شروط در صورتی که مغایر با قوانین تفسیری مخالف باشند بر قانون برتری دارند و در صورت بروز اختلاف باید به شرط ضمن عقد عمل شود نه قانون، اما اگر خلاف قوانین امری باشند اعتباری ندارند.
طرفین ازدواج برای دستیابی به یک توافق عادلانه و مشارکتی در خانواده میتوانند شرط کنند که «در اموالی که پس از ازدواج بدست می‌آورند، شریک باشند» و در صورت طلاق یا فوت ، اموال مشترک آنها به تساوی قسمت شود .
بیشتر بخوانید :در چه مواردی زن مجاز به عدم تمکین است ؟
