چک چیست و به کدام چک بی محل گویند؟!
براساس قانون تجارت، چك نوشته‌ای است كه به موجب آن صادركننده می‌تواند تمام یا قسمتی از پول خود را كه نزد بانك دارد باز پس گیرد یا به شخص دیگری واگذار كند و در این امر ۳ نفر حضور دارند؛ صادر كننده، دارنده چك و پرداخت‌كننده كه هر یك وظایف خاص خود را دارند.
صادر كننده: شخصی كه چك را صادر می‌كند بایستی در تاریخی كه در چك ذكر می‌كند به همان اندازه در بانك وجه نقد داشته باشد، در غیر این صورت هم از نظر جزایی و هم از نظر مدنی مسئولیت خواهد داشت.
صادركننده در زمان مندرج در چك نباید، تمام یا قسمتی از وجه را از بانك خارج كند به شكلی كه در سررسید در حساب وی وجه نباشد یا دستور پرداخت نشدن چك را نباید را صادر كند یا مورد دیگر اینكه نباید چك را به شكل غیرصحیح تنظیم كند
درصورت عدم مطابقت امضاء، قلم خوردگی و مسائلی از این قبیل، بانك از پرداخت پول خودداری می‌كند.
چنانچه صادركننده بعد از صدور متوجه شود كه چك از طریق كلاهبرداری یا سرقت از دست او رفته یا آن را گم كرده، می‌تواند دستور عدم‌پرداخت وجه را به بانك بدهد و باید به‌صورت كتبی علت دستور عدم‌پرداخت را بیان كند. وکیل چک در مشهد
موارد دستور عدم پرداخت چک
مواردی كه میتوان دستور عدم پرداخت را صادر كرد عبارتند از:
- الف- اعلام مفقودی
- ب- سرقت
- ج- جعل
- د- كلاهبرداری
- ه- خیانت در امانت یا به‌د‌ست‌آوردن از راه‌های دیگر مجرمانه
چنانچه شخصی به دیگری چك بدهد و در مقابل قرار باشد كه دیگری كاری را برای او انجام دهد
و انجام ندهد،صادركننده نمی‌تواند دستور عدم پرداخت چك را صادر كند؛ زیرا عدم انجام تعهد یك مسئله
مدنی است و بایستی پس از پرداخت وجه، دادخواست خود را به دادگاه تحویل دهد.
هر گاه اثبات شود كه صادركننده چك بی‌اساس دستور عدم‌پرداخت را صادر كرده است، علاوه بر پرداخت
وجه به مجازات‌هایی از قبیل حبس، جزای نقدی و پرداخت كلیه خسارت وارد شده به دارنده چك محكوم میشود.
تعقیب کیفری چک
برای تعقیب كیفری، دارنده چك فرصت دارد تا ۶ ماه پس از تاریخ صدور به بانك جهت اخذ پول خود مراجعه كند.
اگر چك قابل پرداخت نبود، دارنده چك مهلت دارد تا ۶ ماه پس از صدور گواهی عدم پرداخت از بانك برای
شكایت به دادسرا مراجعه كند ، البته باید در نظر داشت که رویه این مدت پانزده الی بیست روز می باشد
و در صورت عدم مراجعه فرد به بانک و دریافت گواهی عدم پرداخت ، چک تبدیل به حقوقی می شود و تعقیب
کیفری فرد دیگر امکان پذیر نمی باشد.
مرجع شکایت چک
برای شكایت كیفری باید به دادسرایی مراجعه كنند كه بانك مورد نظر در آن حوزه قضایی باشد.
گاهی اوقات وجه چك به‌علت‌هایی مانند: كسر موجودی، عدم‌مطابقت امضاء، قلم خوردگی و مواردی از این قبیل قابل پرداخت نیست
در این حالت بانك وظیفه دارد در برگ مخصوص كه مشخصات چك و هویت و نشانی كامل صادر كننده
كه علت عدم‌پرداخت در آن ذكر شده باشد به روشنی قید كند.
سپس این برگ را مهر و امضاء كرده و به دارنده چك تسلیم كند.
دارنده چك باید دقت كند كه تمامی موارد ذكر شده باشد و علت عدم‌پرداخت نیز در آن برگه توسط بانك
پر شده باشد. همچنین بانك وظیفه دارد نسخه دوم گواهی عدم‌پرداخت را سریعا به آخرین آدرس صاحب چك جهت اطلاع بفرستد.
چک بی محل چیست ؟
هركس با علم به بسته بودن حساب بانكی خود مبادرت به صدور چك كند عمل وی در حكم صدور چك
بی محل خواهد بود و به حداكثر مجازات ۲ سال حبس محكوم میشود. این مجازات غیرقابل تعلیق است.
جرائم مذكور در این قانون بدون شكایت دارنده چك قابل تعقیب نیست.
درصورتی كه دارنده چك تا ۶ ماه از تاریخ صدور برای وصول وجه آن به بانك مراجعه نكرد یا ظرف ۶ ماه
از تاریخ صدور گواهی عدم‌پرداخت شكایت نكرد دیگر حق شكایت كیفری نخواهد داشت.
اگر بعد از صدور حكم قطعی، شاكی گذشت كند یا محكوم به‌ترتیب بالا موجبات پرداخت وجه چك را
فراهم كند اجرای حكم متوقف میشود. وکیل چک در مشهد
و محكوم علیه ملزم به پرداخت مبلغی معادل یك سوم جزای نقدی مقرر در حكم به نفع دولت خواهد بود.
مواردی که نمیتوان تعقیب کیفری انجام داد
- سفید امضا : چنانچه چك بدون تاریخ داده شود، هرگونه اضافه كردن تاریخ بدان از طرف غیر از صاحب حساب جدا از جنبه حقوقی قابل شكایت كیفری از طرف صاحب حساب علیه ملصق تاریخ به‌عنوان سوءاستفاده از سفید مهر و امضاء قابل شكایت كیفری است.
- هرگاه در متن چك وصول وجه آن منوط به تحقق شرطی شده باشد
- چك تضمینی
- هرگاه خلاف موارد قبل بدون قید در متن چك ثابت شود كه وصول وجه آن منوط به تحقق شرط یا بابت تضمین انجام معامله یا تعهدی بوده است
- هرگاه ثابت شود چك بدون تاریخ بوده یا تاریخ واقعی صدور چك مقدم بر تاریخ مندرج در متن چك باشد
صادركننده چك می‌تواند با تصریح به اینكه چك بر اثر كلاهبرداری
یا خیانت در امانت یا جرائم دیگر تحصیل شده به بانك به‌طور كتبی دستور عدم‌پرداخت بدهد و اگر
دارنده چك آن را به بانك ارائه كرد گواهی عدم‌پرداخت را به دارنده با ذكر علت تسلیم می‌كنند.
دستوردهنده مكلف است پس از اعلام به بانك، شكایت خود را به مرجع قضایی تسلیم و حداكثر
ظرف مدت یك هفته گواهی تقدیم شكایت خود را به بانك تسلیم كند. وکیل چک در مشهد
پس از انقضای یك هفته بانك از محل موجودی به تقاضای دارنده وجه چك را پرداخت می‌كند
دارنده چك نیز می‌تواند علیه كسی كه دستور عدم‌پرداخت داده شكایت كند و هرگاه خلاف ادعایی
كه موجب عدم پرداخت شده ثابت شود، دستوردهنده علاوه بر مجازات كلیه خسارات را باید بپردازد
پرداخت چك‌های تضمین شده و مسافرتی را نمیتوان متوقف كرد مگر آنكه بانك صادركننده نسبت به آن ادعای جعل كند.
رسیدگی به كلیه شكایات و دعاوی حقوقی و جزایی چك چه در دادگاه و چه در دادسرا فوری و خارج از نوبت خواهد بود
وجود چك در دست صادركننده دلیل پرداخت وجه چك و انصراف از شكایت شاكی است مگر اینكه خلاف آن ثابت شود.
نکته ای که باید به آن توجه کرد
طبق قانون سابق برای اینكه صادركننده در فاصله بین صدور حكم و رسیدگی بازداشت نشود
تنها قرار تامینی كه دادگاه می‌توانست از او اخذ كند وجه نقدی یا ضمانت نامه بانكی معتبر معادل
مبلغ چك بود اما طبق قانون جدید دادگاه می‌تواند یكی از قرارهای تامین كفالت یا وثیقه اعم از وجه
نقد یا ضمانت نامه بانكی یا مال منقول یا غیرمنقول را از فرد دریافت کند.
شكایت علیه صادركننده چك بی محل
چنانچه چك به هر دلیل برگشت بخورد، پس از دریافت گواهی عدم‌پرداخت از بانك محال علیه
و اطمینان از عدم وصول چك از طریق مذاكره، نسبت به تنظیم شكوائیه اقدام نمایید:
الف ) پس از تنظیم شكوائیه با همراه داشتن اصل چك به قسمت ارجاع شكایات‌حوزه قضایی
كه بانك محال علیه در محدوده آن واقع است مراجعه كنید. وکیل چک در مشهد
ب ) معاونت ارجاع حوزه قضایی مربوطه در ذیل شكوائیه دستور تحقیقات‌مقدماتی و اعلام
نتیجه را به حوزه انتظامی واقع در محدوده سكونت صادر كننده‌چك را صادر می‌نماید.
ادرس فرد هم همان ادرس موجود در گداهی عدم پرداخت می باشد
ج ) پس از اخذ دستور مقام قضایی، به حوزه انتظامی مربوطه مراجعه كرده و برحسب رویه معمول،
با كسب دستور فرمانده حوزه انتظامی یا جانشین وی‌اخطاریه ۳ روزه كه به اخطار حسن نیت معروف
است در معیت مأمور نیروی‌انتظامی به متهم ابلاغ میشود.
ذ ) درصورتی كه متهم در ظرف ۳ روز پس از ابلاغ اخطاریه مذكور در بند ۳، رضایت شاكی را جلب كرده است
یا ترتیب پرداخت وجه چك را بدهد با اعلام رضایت شاكی یا ارائه لاشه چك توسط وی پرونده مختومه میشود،
والا درصورت عدم‌حضور در موعد مقرر، با دستور مقام قضایی نسبت به جلب متهم اقدام و پرونده با گزارش
نیروی انتظامی و به همراه طرفین به حوزه قضایی مربوطه‌ارسال و پس از تعیین شعبه رسیدگی‌‌كننده
توسط ریاست حوزه قضایی و یامعاونین آنها، پرونده در جریان رسیدگی قرار می‌گیرد. نکته دیگر این که
میتوان درصورتی كه متهم متواری بوده و احتمال خروج وی از كشور برود، از دادگاه درخواست ممنوع‌‌الخروج
كردن وی را از كشور به عمل آورد . وکیل چک در مشهد
مواردی که در نوشتن چک باید رعایت کنید
در هنگام نوشتن متن چک سعی کنید خودتان و با قلم خودتان متن چک را بنویسید
حتی اگر طرف مقابل شما مورد اعتماد شما باشد هرگز اجازه ندهید دیگران متن چک را بنویسند.
درقسمت «مبلغ چک» هم تومان رابنویسید و هم ریال را، مثلا: دو میلیون تومان برابر با بیست میلیون ریال.
درقسمت «در وجه: » سعی کنید که وجه را به اسم شخص بنویسید و تا می توانید از نوشتن کلمه حامل خودداری کنید.
بعد از آنکه اسم طرف را نوشتید، برای جلوگیری ازسوء استفاده احتمالی بنویسید که چک «بابت» چه چیزی صادر شده است
در داخل شکل مستطیل که باید مبلغ به عدد نوشته شود سعی کنید از سمت چپ با کمترین
فاصله به حرف «ر» درکلمه « ریال » شروع به نوشتن کرده و پس از نوشتن مبلغ در جلوی آن تا انتهای مستطیل خط تیره کشیده شود.
پس از نوشتن عدد موردنظر برای جلوگیری از زیاد نمودن رقم،چسب نواری روی مبلغ بچسبانید.
سعی کنید متن چک را با اعصابی آرام بنویسید و از شتاب زدگی و عجله در نوشتن خودداری کنید و تا آنجا که ممکن است بدون خط خوردگی باشد.
چنانچه بدون خط خوردگی چک را نوشتید و امضاء کردید در بالای شکل مستطیل که رقم را نوشتید این کلمه را امضاء کنید؛
× بدون خط خوردگی ×
و دو طرف آن را با علامت ضربدر «×» ببندید
و اگر چنانچه در هنگام نوشتن دچار خط خوردگی شد ولو این که یک حرف یایک عدد باشد پشت چک قید کنید که:
مبلغ فلان و تاریخ فلان صحیح است و خط خوردگی از اینجانب می باشد؛ این جمله را در پشت چک در گوشه ای قید کنید و امضاءن موده و سپس زیرآن را خط بکشید.
امضای چک :
در انتخاب امضاء برای چک سعی کنید از امضاء ساده که قابل جعل باشد خودداری کنید و زیر امضاء نام و نام خانوادگی را به همراه تاریخ با خط خود قید کنید.
پس از صدور چک ته چک را نیز کامل کنید و تاریخ چک و مبلغ چک و این که چک را به چه کسی دادید؛ حتما قید کنید.
از نمونه امضاء خود در قسمت تته چک و برگ چک خودداری کنید تا چنانچه مورد سرقت قرار گرفت جعل نمونه امضاء صورت نگیرد.
همیشه سعی کنید دسته چک را در جای امن قراردهید و از قرار دادن آن در ماشین و یا کشوی میز کاری که فاقد قفل است و یا جیب پیراهن خودداری کنید.
چنانچه دسته چک یا یک برگ از وراق چک مفقود یا مورد سرقت قرار گرفت در اسرع وقت به بانک اطلاع دهید و طبق ماده ۱۴ قانون چک ظرف مدت یک هفته به دادسرا مراجعه نموده و ضمن طرح شکایت دستور قضائی را به بانک تحویل دهید.
چنانچه دستورقضائی انجام نشود بانک مسئولیتی نخواهد داشت و می تواند وجه چک را پرداخت نموده و یا چک را برگشت بزند
دستکاری در چک
اگر در متن چک جعل و دستکاری صورت گیرد و یا مورد کلاهبرداری قرار گیرد و یا اختلاف حساب وجود داشته باشد مطابق دستور بند ۱۳ عمل کنید،
چنانچه معامله و یا قراردادی با چک صورت گرفت شماره چک و مبلغ چک و تاریخ آن حتما در تن قرارداد قید شود.
از ضمانت با چک نسبت به افرادی که نمی شناسید یا احتمال عدم پرداخت او را می دهید خودداری کنید.
با توجه به مشکلات و تراکم کار در بانک و برای جلوگیری از برگشت خوردن چک سعی کنید مبلغ چک را یک روز قبل از موعد آن در بانک تامین نمایید
چنانچه در تامین وجه چک در موعد مقرر دچار مشکلی شدید حتما با دارنده چک هماهنگی کنید و به او اطلاع دهید و از او درخواست مهلت نمایید تا با برگشت خوردن چک و بد حسابی مواجه نشوید
چنانچه چکی را بابت ضمانت یا تخلیه ملکی به طرف مقابل دادید حتما از او رسید اخذ کنید و اول متن چک را بنویسید و بعد امضاء کنید و از امضاء کردن چک بدون مبلغ و تاریخ جدا خودداری کنید
کسی که چک بی محل صادرکند علاوه بر اینکه دادگاه او را به مبلغ چک محکوم می کند به مجازات حبس و جزای نقدی محکوم خواهد شد :
پس با دست خود، خودمان را گرفتار نکنیم
در دادگاه کیفری میتوان مطالبه وجه کرد؟
باید در نظر داشت که جواب این سوال خیر می باشد؛ اگر شما فقط شکایت کیفری کرده باشید و این شکایت به جایی برسد، دادگاه فقط می‌تواند حکم به حبس صادرکنندۀ چک بدهد.
چه در مورد چک‌های حقوقی و چه چک‌های کیفری، در صورت شکایت شما، دادگاه تنها در صورتی حکم به پرداخت مبلغ چک در وجه دارندۀ چک را صادر خواهد کرد که دارنده به عنوان خواهان، فرم مخصوص دادخواست را تکمیل و با پرداخت هزینۀ دادرسی از طریق ابطال تمبر و سایر تشریفات قانونی، آن را تحویل دفتر دادگاه کرده باشد.
در صورتی که فرد چند چک بلا محل صادر کرده باشد، چه میشود؟
بانک‌ها مکلف هستند تمام حساب‌های جاری اشخاصی را که بیش از یک بار چک بلامحل صادر کرده
و تعقیب آنها منتهی به صدور کیفرخواست شده باشد، بسته و تا سه سال به نام آنها حساب جاری دیگر باز نکنند
مسئولین شعب هر بانکی که به تکلیف فوق عمل نکنند حسب مورد با توجه به شرایط و امکانات و دفعات و
مراتب جرم به یکی از مجازات های مقرر در ماده ۹ قانون رسیدگی به تخلفات اداری توسط هیأت رسیدگی
به تخلفات اداری محکوم و مجازات خواهند شد.
آیا می توان به وکالت چک کشید؟
جواب این سوال مثبت می باشد و باید بگوییم که در صورتی که چک به وکالت یا نمایندگی از طرف صاحب حساب اعم از شخص حقیقی یا حقوقی صادر شده باشد،
صادرکنندۀ چک و صاحب حساب ملزم و مسئول پرداخت وجه چک بوده و اجراییه و حکم ضرر و زیان بر اساس تضامن علیه هر دو صادر میشود.
همچنین، امضا کنندۀ چک بانکی طبق مقررات این قانون مسئولیت کیفری خواهد داشت، مگر این که ثابت کند که عدم پرداخت مستند به عمل صاحب حساب یا وکیل یا نمایندۀ بعدی اوست که در این صورت کسی که موجب عدم پرداخت شده از نظر کیفری مسئول و مجازات خواهد شد.
بدانیم که در مواردی که ثابت شود امضاء چک جعلی بوده است ، چک دیگر قابل وصول نمیباشد .
مواردی میتوان چک را یرگشت زد
- خالی بودن حساب یا کم بودن وجه آن برای وصول چک
- صدور دستور عدم پرداخت چک از طرف صاحب حساب
- تنظیم چک به صورت نادرست ( نوشته دارای ابهام، خط‌خوردگی و.. باشد)
- اگر چک بانکی از یک حساب مسدود صادر شده باشد
اشتباه بزرگ
باید بدانید که برگشت زدن چک بدین معنا نمیباشد که شما اقدام به شکایت کرده اید .
تصور اشتباه اکثر مردم این است که با برگشت زدن چک تمام موارد حقوقی آن به جریان می‌افتد.
اما این‌طور نیست، توجه داشته باشید که بعد از برگشت زدن چک بانکی ، حتما باید شکایت کیفری
یا دادخواست حقوقی خود را به مراجع قضایی تقدیم کنید و برای این منظور از زمان دریافت گواهی
عدم پرداخت، فقط ۶ ماه برای شکایت فرصت دارید. وکیل چک در مشهد
در صورت متعدد بودن صادر کننده و پاس نشدن آن چه می شود ؟
اگر صادرکنندۀ چک متعدد باشد، مرجع قضایی می‌تواند مبلغ وجه‌الضمان یا ضمانت‌نامۀ بانکی
را به میزان مسئولیت هر یک از آنها و در صورت معلوم نبودن میزان مسئولیت به صورت مساوی تقسیم کند.
در صورتی که متهم برای پرداخت وجه چک درخواست مهلت داشته باشد، مرجع رسیدگی می‌تواند
با اخذ تامین کافی تا یک ماه مهلت به او بدهد. اگر ظرف یک ماه متهم وجه چک را نپردازد تامین اخذ
شده به وجه‌الضمان نقدی یا ضمانت‌نامه بانکی تبدیل میشود.
مجازات کشیدن چک بی محل چیست ؟
مجازات شخصی که چک بی‌محل کشیده است طبق موارد زیر معلوم میشود
الف ) اگر مبلغ مندرج در متن چک بی‌محل کمتر از ده (۱۰۰۰۰۰۰۰) ریال باشد به حبس تا حداکثر شش ماه محکوم خواهد شد.
ب ) اگر مبلغ مندرج در متن چک بی‌محل از ده میلیون (۱۰۰۰۰۰۰۰) ریال تا پنجاه میلیون (۵۰۰۰۰۰۰۰) ریال باشد، از شش ماه تا یک سال حبس محکوم خواهد شد.
ج ) اگر مبلغ مندرج در متن چک بی‌محل از پنجاه میلیون (۵۰۰۰۰۰۰۰) ریال بیشتر باشد به حبس از یک سال تا دو سال و ممنوعیت از داشتن دسته چک به مدت دو سال محکوم خواهد شد و در صورتی که صادر کنندۀ چک بی‌محل اقدام به اصدار چک‌های بلامحل نموده باشد، مجموع مبالغ مندرج در متون چک‌ها ملاک عمل خواهد بود.
